εξ ανατολής το φως

το εξ ανατολής φως …
«ΤΟ ΝΗΣΙ»
μία ταινία - μήνυμα πνευματικότητας από τη σημερινή Ρωσία

Τον Νοέμβριο του 2006 κυκλοφόρησε στη Ρωσία με μεγάλη επιτυχία η ταινία του ρώσου σκηνοθέτη Παύλου Λουγγίν «ΤΟ ΝΗΣΙ».

Δεν έχω την ικανότητα του κριτικού κινηματογράφου, για να παρουσιάσω το έργο του σκηνοθέτη και τα βαθειά νοήματα, τα ανθρώπινα, πνευματικά και πλήρως θεολογημένα, που είναι και το μήνυμα της ταινίας στο σύγχρονο άνθρωπο. Για τον λόγο αυτό θα μεταφέρω εδώ μερικά από τα όσα έχω διαβάσει στις ρωσικές ιστοσελίδες που πραγματεύονται την επιτυχία αυτής της ταινίας.

Η ταινία μας παρουσιάζει ένα επεισόδιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε νησί στη Λευκή Θάλασσα όπου αρχίζει η τραγωδία ενός νεαρού ρώσου ναύτη που τον εξαναγκάζουν οι Γερμανοί να εκτελέσει τον αξιωματικό του για να του χαρίσουν τη ζωή.

Στη συνέχεια η ταινία μας μεταφέρει στο έτος 1976 σ’ένα μοναστήρι της ίδιας περιοχής, όπου ο νεαρός ναύτης, ως μοναχός Ανατόλιος τώρα, προσπαθεί να ξεπεράσει με την «προσευχή της καρδιάς» (Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόν με τον αμαρτολό) το βαθύ τραύμα της ενοχής για το αμάρτημα του φόνου.

Θα παρουσιάσω, στον περιορισμένο χώρο του σημειώματος, ορισμένες σκέψεις των συντελεστών της μεγάλης αυτής επιτυχίας, που και οι τρεις είναι βαπτισμένα μέλη της ρωσικής Εκκλησίας:

Ο σεναριογράφος Δ. Σόμπολεβ (32), στη διπλωματική του εργασία στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας παρουσίασε το σενάριο της ταινίας «Το Νησί» και στο ερώτημα σε ποιούς απευθύνεται η ταινία, σχολιάζει: «Κατά την άποψή μου η ταινία απευθύνεται στους ανθρώπους για τους οποίους το αίσθημα ενοχής έχει κάποια σημασία, διότι η ύπαρξη αυτού του αισθήματος, όπως και της συνειδήσεως, επιτρέπει στον κόσμο να βρίσκει την ισορροπία του».

Ο σκηνοθέτης Πάβελ Λουγγίν, που για πρώτη φορά ασχολήθηκε με εκκλησιαστικό θέμα, παρατηρεί: «Ο θεατής αυτής της ταινίας είναι ο βασανιζόμενος άνθρωπος που δεν έχασε την ελπίδα να βρει το νόημα της ζωής. Μου φαίνεται ότι οι ικανοποιημένοι χριστιανοί δεν θα αποδεχθούν την ταινία όπως και οι ικανοποιημένοι αθεϊσταί. Δεν είχε πει και ο Μπερντιάεφ ότι στην εποχή μας ο βασανιζόμενος αθεϊστής είναι πιο κοντά στον Θεό, παρά ο ικανοποιημένος χριστιανός;»

Ο Πέτρος Μάμονοφ - μοναχός Ανατόλιος (56), πρώην ροκάς, πανκ, αλκοολικός ναρκομανής και σήμερα πιστός χριστιανός, μετά από 10ετή απομόνωση με την οικογένειά του σε ένα χωριό κοντά στη Μόσχα, σχολιάζει: «Όταν ο καλλιτέχνης – άνθρωπος πιστός – αρχίζει να τραγουδάει η να ζωγραφίζει πίνακες περί Θεού, τούτο κατά κανόνα καταλήγει σε ψεύτισμα. Ας δουλέψει όπως θέλει, με την διαίσθησή του, και η πίστη του και ο Θεός μέσα του κατά κάποιο τρόπο θα φανερωθούν. Και ο Λουγγίν (ο σκηνοθέτης) κατάφερε έτσι να αποφύγει το κιτς».

Κατά την διάρκεια του 2007 έγιναν πολλές συναντήσεις και συζητήσεις με συμμετοχή του ευρύ κοινού, πάνω στο γεγονός και το φαινόμενο της δημιουργίας ενός βαθειά εκκλησιαστικού φιλμ και την ευρεία αποδοχή της ταινίας «Το Νησί» σ’ένα λαό που, αν και απέκτησε την ελευθερία του μετά από 70 χρόνια πνευματικής σκλαβιάς, αντιμετωπίζει σήμερα την επέλαση του ντόπιου και του δυτικόφερτου αρνητισμού και αθεϊσμού.

Ο κριτικός Σεργέϊ Γκόρτσεβ, χαρακτηρίζοντας «Το Νησί» σαν την καλλίτερη κινηματογραφική ταινία του 2006, καταλήγει ότι «στο σύνολό της, η ταινία μας έδειξε ότι η Ρωσία δεν έχει μόνο πετρέλαια, αέριο, διαφθορά και ανηθικότητα. Και αυτό δίνει μία ελπίδα για το καλλίτερο».

Η λέκτορας Θεολογίας Λαρίσα Στάχ παρατηρεί: «Αυτή η ταινία έγινε ο δείκτης της καταστάσεως στην οποία βρίσκεται η σημερινή κοινωνία – έγινε κατανοητό ότι για άλλη μια φορά δεν κατάφεραν να τσακίσουν την Ρωσία».

Στην δημοσκοπική έρευνα* που έγινε, τα πιο συχνά σχόλια που ακούστηκαν ήταν η αναφορά στον ηθικό προβληματισμό που γεννάει, στο φιλοσοφικό της βάθος και ιδίως ότι την βασική ιδέα του φιλμ την είδαν σαν πρόσκληση σε μετάνοια: «το φιλμ σε πλησιάζει στον Θεό», «θέτει τα προβλήματα χρέους, συνειδήσεως, τιμής», «δείχνει τον θρίαμβο της ανθρώπινης συνειδήσεως».

Θα κλείσω με ένα άλλο σχόλιο του σκηνοθέτη Π. Λουγγίν: «Σήμερα, θέλω να πιστεύω, ότι η Εκκλησία είναι ένας από τους πλέον ζωντανούς κοινωνικούς οργανισμούς στη χώρα μας και στην ταινία αυτή απλώς προσπαθήσαμε να την διαπεράσουμε με την αίσθηση ότι υπάρχει Θεός και ότι δεν είμαστε μόνοι σ’αυτόν τον κόσμο».

Κ. Μεϊχανετζίδης
01.01.2008
* Η έρευνα έγινε 3-4 Φεβρουάριου 2007 σε πανρωσική κλίμακα σε 44 νομούς και 100 πόλεις. Επί 1500 ερωτηθέντων και με στατιστικό σφάλμα μέχρι 3,6%, η έρευνα έδειξε ότι την ταινία παρακολούθησε το 69% των κατοίκων της χώρας και από όσους την παρακολούθησαν το 69% την έκρινε θετικά και με ρεκόρ θεαματικότητες στη τηλεθέαση – 49%. Στη Μόσχα «Το Νησί» πηρέ το Μεγάλο Βραβείο «Χρυσός Αετός» (το ρωσικό Όσκαρ) και παρουσιάσθηκε στα φεστιβάλ Βενετίας, Τορόντο, Λονδίνου και Θεσσαλονίκης. Στην Ελλάδα η ταινία αγνοήθηκε από τους κινηματογράφους προφανώς ως μη εμπορική και στα τηλεοπτικά κανάλια τα γνωστά κυκλώματα θα την θεώρησαν και «σκοταδιστική». Κυκλοφορεί όμως ευρύτατα από χέρι σε χέρι σε DVD με ελληνικούς υπότιτλους.